Oleh:
Mohd Sufiean Hassan
Pegawai Perhubungan Awam KUIM
Persidangan Antarabangsa Karya Agung Melayu
Sulalat Al-Salatin Dan Hikayat Hang Tuah
PERSEPSI SEJARAWAN, NAIB CANSELOR KUIM
Laksamana Hang Tuah Ikon Unggul Melayu –
Satu Realiti
Sama ada namanya
Tuah, Hang Tuah, Tun Tuah, Si Tuah, Kyai Tuah atau Laksamana Hang Tuah sudah
menjadi kepastian realiti kewujudan ikon
wira masyarakat Melayu ini kerap menjadi
topik perbincangan masyarakat umum dan golongan akademik. Persoalan timbul
menuntut penyelesaian yang disokong oleh fakta sahih; Hang Tuah: Di antara
fakta atau fiksyen? Berikut adalah ulasan dapatan kajian oleh Prof. Emeritus
Datuk Wira Dr. Mohd Yusoff Haji Hashim merangkap Naib Canselor, Kolej
Universiti Islam Melaka (KUIM).
Jika sebilangan
masyarakat utuh menyatakan Hang Tuah merupakan watak ciptaan masyarakat Melayu
dahulu kala dan cerita dongengan, namun Prof. Emeritus Dr. Mohd Yusoff Haji
Hashim tetap dengan penderiannya bahawa wira Melayu kebanggaan masyarakat
Melaka wujud dalam sejarah.
Melalui
penulisan beliau Hang Tuah: Di antara Fakta dan Fiksyen, Prof. Emeritus Dr.
Mohd Yusoff memperincikan hujahan beliau dengan menyatakan sumber penceritaan
Hang Tuah, iaitu Sejarah Melayu dan Hikayat Hang Tuah merupakan sumber
jelas.
Selain itu,
beliau turut menamakan beberapa pengkaji sejarah dan membincangkan dapatan kajian
mereka tentang personaliti, nilai-nilai murni dan sejarah hidup Hang Tuah
sebagai menyatakan kebenaran tentang kewujudan ikon Melayu ini.
Realiti Kajian Ahli Pengkaji Sejarah Antarabangsa
tentang Kewujudan Wira Melayu: Hang Tuah
Sebut sahaja
namanya yang gah, dari kumpulan si kecil hinggalah kumpulan dewasa, semuanya
pasti mempunyai pengetahuan yang sama dan serupa, iaitu Hang Tuah sumber ilham
rakyat yang menaruh sepenuh kesetiaan dan kepatuhannya kepada raja, laksamana Hang Tuah adalah wira masyarakat
Melayu Melaka dahulu kala dan gelaran sehingga kini, Hang Tuah wira sejati
kepahlawanan Melayu.
Namun, sejauh
manakah kebenaran akan kewujudan Hang Tuah ini? Adakah kewujudannya direka oleh
masyarakat Melayu dahulu kala sebagai teladan kepada masyarakat Melayu untuk
patuh kepada Raja? Di sini, segala persoalan akan dirungkai dengan sokongan
dapatan kajian oleh para pengkaji sejarah tanahair dan antarabangsa.
Apa jua yang
berkaitan tentang Hang Tuah; personaliti, kehidupan dan sumbangan beliau kepada
masyarakat Melayu sering menjadi skop kajian para pengkaji sejarah, terutama
Sejarah Melayu. Walaubagaimanapun, dapatan kajian diungkap dalam pelbagai siri huraian seperti
kreatif-deskriptif-dedaktif tentang perilaku dan watak Hang Tuah merupakan
teknik penceritaan oleh budayawan negara, A. Samad Ahmad dalam karyanya
Laksamana Tun Tuah.
Tidak kurang
juga huraian dari sudut ideologi-politik yang meletakkan titik fokus hujahan bahawa
Hang Tuah adalah sosialisme dan anti-feudalisme orang Melayu seperti yang
diungkapkan oleh Kassim Ahmad dan penganalisis Moscow menerusi karya,
‘Perwatakan dalam Hikayat Hang Tuah.’
Sementara S.E
Errington pula merungkai keperihalan Hang Tuah secara literal-antropologi;
penceritaan ‘Hikayat Hang Tuah’ diimiginasikan mengikut suasana masyarakat
Melayu dahulu kala.
Dari perimeter
bidang Sastera, imej Hang Tuah dipolemik bukan sahaja sebagai watak sejarawan,
malah turut dicereka watak ini daripada genre kreatif dengan kreativiti penulis
sebagai manusia epik, lagenda dan manusiawi yang serba boleh, berani demi
mempertahankan kedaulatan tanahair, kepahlawanan kental di medan peperangan dan
kepatuhan serta taat setianya kepada raja.
Menurut Prof.
Emeritus Dr. Mohd Yusoff, selain Hikayat Hang Tuah, sumber utama merujuk
tentang realiti kewujudan wira Melayu ini adalah ‘Sejarah Melayu’ yang
terkandung sebanyak 19 daripada 28 bab dalam teks ini tentang kehidupan Hang
Tuah.
Justeru itu,
bukti-bukti yang dihujahkan menjelaskan bahawa Hang Tuah bukan sekadar watak
mitos sejarah, malah realiti kewujudan ikon unggul Melayu.
Realiti Sejarah Hang Tuah
Menurut Prof.
Emeritus Dr. Mohd Yusoff, daripada teks ‘Sejarah Melayu,’ pelayaran mengenai
sejarah Hang Tuah membawa kepada riwayat hidup Hang Tuah kerana keberaniannya
dan kegagahannya sehingga menjadi seorang pahlawan Melayu yang tersohor.
Ditambah pula dengan nilai keperibadian yang taat setia kepada raja yang tiada
tolok bandingnya, menjadikan Hang Tuah kian mahsyur menjadi bualan dari
generasi ke generasi.
Namun,
perbincangan dan pertikaian tentang kewujudan Hang Tuah berasaskan penulisan
oleh penulis sejarah yang hanya mengimiginasikan suasana mengikut logik akal
tanpa merujuk sumber-sumber sahih. Seorang pemikir Greek berkata, “ untuk
memahami peristiwa masa kini, kita perlu mengenali dan memahami kejadian
lampau.”
Dan itulah
malangnya yang terjadi ke atas Hang Tuah serta raja Melaka yang ditaatinya.
Mereka adalah mangsa andaian mengikut logik akal yang kononnya sumber ilmiah.
Maka, muncul pendapat menyatakan watak, sifat dan perilaku Hang Tuah mentaati
raja adalah membuta tuli, kesetiaan membabi buta, pahlawan yang menjengkelkan
dan sebagainya.
Disebabkan
kecetekan akal dan ketiadaan sumber yang sahih rumours ini terus tersebar dan lebih mengecewakan lagi, pendapat
ini turut disokong oleh golongan akademik. Inilah isu, di mana pertikaian dan
persoalan kewujudan Hang Tuah ini bermula sehingga kini.
Jika dikaji
dengan lebih mendalam nilai perilaku Hang Tuah yang sentiasa taat dan setia
kepada raja dan memberi sepenuh tenaga, usaha dan keberanian demi mempertahankan
institusi raja, maka Hang Tuah jauh lagi matang daripada pemikir yang mendakwa
Hang Tuah pahlawan membuta tuli.
Ini kerana penubuhan
sesebuah negara terdiri daripada tiga elemen; kerajaan, tanah atau kawasan dan
kedaulatan. Istilah kerajaan itu berpunca dari perkataan ‘raja,’ maka wujudnya
raja, wujudlah kerajaan.
Ironinya,
kedaulatan diperolehi daripada kuasa raja. Tanah penempatan di mana raja mendirikan kerajaannya, lokasi
yang strategik dengan mengambil kira kesuburan kawasan, mempunyai nilai
ekonomi, membina protokol dan pantang larang serta memiliki unsur tuah.
Aspek ini
membantu membina karisma seorang raja. Barulah daulatnya (sovereignity) berdiri. Maka bersahutlah rakyat, ‘daulat tuanku’! (Hail your sovereign). Berdaulat raja
(yang memerintah) bermakna berdaulatlah kerajaan dan seluruh negerinya.
Berdaulatlah kerajaan (kesultanan) Melaka apabila wujud raja-rajanya (yang
diiktiraf rakyat).
Perbandingan Penceritaan ‘Sejarah Melayu’ dengan
‘Hikayat Hang Tuah’
Kajian Prof.
Emeritus Dr. Mohd Yusoff mendapati dua buah teks ini berbeza genrenya. Teks Sejarah Melayu lebih fokus kepada
penceritaan dengan fakta sejarah, manakala penceritaan Hikayat Hang Tuah berlandaskan Roman Melayu-Jawa, sebuah epik dan
lagenda Melayu, watak Hang Tuah diceritakan sebagai wira Melayu-Jawa kerana
banyak unsur sastera panji Jawa diterapkan di dalam teks ini.
Di samping itu, Hikayat Hang Tuah turut menyorotkan
satu tokoh dan watak Hang Tuah berlatar belakang zaman Kesultanan Melayu Melaka
dan nama-nama yang dinyatakan sebagai penguat naratif hikayat ini kebetulan
pernah wujud di Melaka abad ke-15 seperti Palembang, Inderpura, Temasik, China,
Turki, Rom dan sebagainya serta perihal naratif ini lebih tertumpu kepada
penceritaan kegiatan manusia pada ketika itu.
Sejarah Melayu
mempunyai rangka masa (time frame)
yang jelas iaitu bermula dengan zaman Pra-Melaka, tahun 1400 seperti zaman
purba Raja Iskandar Dzulkarnain, zaman Palembang (srivijaya)diikuti Zaman
Bentan dan Singapura. Zaman Kesultanan Melaka bermula dari tahun 1400
sehinggalah 1511 dan zaman pasca-1511, iaitu zaman Kampar dan Johor sehingga
tahun 1512, apabila teks ini dicipta. Manakala Hikayat Hang Tuah tidak jelas rangka
masanya. Hang Tuah dikatakan hidup sepanjang zaman Kesultanan Melaka dan
‘Ghaib’ selepas Melaka ditakluki Portugis malah menurut Prof. Emeritus Dr. Mohd
Yusoff susunan Kronologinya dalam rangka masanya tidak tersusun dan kelam kabut.
Tokoh-tokoh yang
disebut di dalam Sejarah Melayu (terutama selepas cetera ke 10) merupakan
manusia biasa yang hidup dalam sejarah yang boleh diterima akal. Tetapi tokoh
dan pelaku utama di dalam Hikayat Hang Tuah didapati melampaui batas kemampuan
manusia biasa (super-human) sehinggakan sukar bagi kita untuk menerima dan
mempercayai kebolehan tokoh ini.
Karya Hikayat Hang
Tuah dikarang sekitar tahun 1641 – 1726 iaitu setelah penaklukan Belanda ke
atas Melaka dan memberi kesan yang mendalam di kalangan masyarakat Melayu
dengan tokohnya Hang Tuah. Pengarangnya telah mencorak watak Hang Tuah dan
kebolehannya yang luar biasa sehingga menyebabkan ada kalangan masyarakat
berpendapat Hang Tuah suatu dongengan. Prof. Emeritus Dr. Mohd Yusoff yang juga
seorang sejarawan turut menegaskan persepsi sejarah yang keliru harus
diperbetulkan.
No comments :
Post a Comment